Jaap Dirkmaat: “Nederland weer mooi, naar voorbeeld van de Ooijpolder”

Interview uit de Struingids Berg en Dal, door Emmie Nuijen en Jan van den Berg

Jaap Dirkmaat ontvangt ons in Huis Wylerberg op de Duivelsberg, een villa van Duitse expressionistische architectuur van kort na de Eerste Wereldoorlog. Vanuit zijn kamer kijken we uit over de Ooijpolder en in de verte de Veluwe. Jaap, eerder bekend van Stichting Das & Boom, is directeur van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap (VNC). Deze vereniging wil Nederland weer mooi maken. En dan vooral ons boerenland.

In 2005 introduceerde de VNC een ‘Deltaplan voor het landschap’. Een plan om het Nederlandse agrarische landschap in ere te herstellen na de ingrijpende ruilverkaveling, door het opnieuw in te richten en duurzaam te onderhouden. Jaap: “We richten ons met het Deltaplan op de randen van de akkers en de weilanden. De Ooijpolder is het eerste gebied waar het is uitgevoerd, een voorbeeld. Ons doel was om zoveel mogelijk soorten daarvan te laten profiteren. Toen het geld vanuit veel verschillende organisaties bijeengebracht was, is het plan in 5 jaar tijd door boeren en anderen in praktijk gebracht. In de Ooijpolder zijn 45 kilometer landschapselementen in de vorm van knipheggen, struweelhagen, knotbomen, bloemrijke slootranden, graskruidenstroken en plasdrasoevers aaneengeregen.”

“Essentieel in dit verhaal zijn de boeren. Zij zijn de aannemers, die de veranderingen in het landschap mogelijk maken. In ons plan zit verankerd dat zij daarvoor ook financieel beloond worden. Voor een periode van 30 jaar is deze overeenkomst gegarandeerd en dat heeft vrijwel alle agrariërs over de streep getrokken om mee te doen.”

“Ik ben overweldigd door het succes. Meteen zag je vlinders langs de heggen, dwergmuizen maakten nestjes in grote graspollen en als een zwarte rivier zag ik een enorme groep dikkopjes door een brede sloot bewegen. Veel soorten zijn teruggekeerd, zoals zeldzame libellensoorten, veldleeuwerik, patrijs, das, bever, bunzing en otter. Waar we vroeger moesten strijden voor elke zeldzame soort, kunnen we nu weer redeneren vanuit rijkdom. We hebben hier voor elkaar gekregen dat de robuuste riviernatuur in de uiterwaarden niet grenst aan uitsluitend intensieve landbouw, maar een veel zachtere overgang heeft met meer natuur. Door de Ooijpolder lopen ecologische verbindingszones tussen stuwwal en Waal.”

Recreatie
“Het gebied is ook weer toegankelijk gemaakt voor mensen, over de boerenlandpaden kun je heerlijk wandelen. De menselijke maat en schoonheid zijn terug. In dit kleinschaliger landschap kun je zomaar oog in oog komen te staan met een groep reeën, die een kwartier je aandacht vasthouden. Ik hoor van mensen dat het gebied groter lijkt. Je kunt er veel meer beleven. Het lijkt me geweldig als het hele Nederlandse landschap op deze wijze wordt hersteld zodat mensen weer langdurig in eigen land per kano, paard, fiets of wandelend gebieden kunnen verkennen zonder dat ze daarbij langs snelwegen, door nieuwbouwwijken of over bedrijventerreinen moeten gaan. Overnachtingsplekken langs wandelroutes in bomen, langs waterlopen of in tiny houses behoren dan allemaal tot de mogelijkheden. Struinen is je laten leiden door het landschap, de historie voelen en openstaan voor onverwachte ontmoetingen.”

Vervolg
“Na deze succesvolle pilot hadden we verwacht dat dit in heel Nederland toegepast ging worden. Gek genoeg ligt het al jaren stil. 600 Miljoen euro per jaar is er nodig en dan krijgt het land een enorme boost op verschillende terreinen, zoals biodiversiteit en toerisme. De Maasheggen is een gebied waar dit concept al wel goed is opgepikt. Voor de toekomst heb ik vertrouwen in uitvoering van het Aanvalsplan landschapselementen, dat in 2021 uitkwam.”

Liefhebber van landschap en natuur
Aan het einde van het gesprek gaat Jaap helemaal los over het landschap rond Berg en Dal, dat hem na aan het hart ligt. “Vanaf de Duivelsberg keken de Romeinen uit over het weerbarstige land van de Batavieren, een vlakte met de vrij bewegende rivier. Hier stond bij elke bron een villa van een rijke Romein, langs oude wegen van Nijmegen naar Aken. Kun je het je voorstellen; Keizer Karel die hier met zijn hele gevolg (paus, bisschoppen, rechtsprekende macht, leger) meermalen moet zijn langsgekomen op weg naar zijn palts op het Valkhof-park om onze streek in cultuur te brengen.“

En dan weer terug naar de natuur: “Jongeren die in de stad opgroeien, hebben veel minder binding met natuur en milieu. Daar zetten we ons als vereniging ook graag voor in. Aardkunde, over ons ruimteschip Aarde, zou een verplicht vak moeten zijn op school. Het is de natuurlijke basis van waaruit we moeten redeneren, zodat we zuinig worden op onze planeet.”

www.nederlandscultuurlandschap.nl